Η καλύτερη κίνηση που παίχτηκε ποτέ στο σκάκι

Central Hall, Westminster

Ιούλιος 1922, Central Hall, Westminster, Λονδίνο. Τα ιερά τέρατα του παγκόσμιου σκακιού βρίσκονται συγκεντρωμένα για το κλασικό τουρνουά του Λονδίνου. Akiba Rubinstein, Efim Bogoljubow, Alexander Alekhine, Richard Reti, Savielly Tartakower, Geza Maroczy, Max Euwe, Milan Vidmar και φυσικά ο δαιμόνιος παγκόσμιος πρωταθλητής Jose Raul Capablanca. Το τουρνουά αυτό είναι το πρώτο σοβαρό γεγονός στο οποίο πήρε μέρος ο Capablanca έπειτα από την κατάκτηση του παγκόσμιου τίτλου ένα χρόνο πριν. Για τον Capablanca το τουρνουά αυτό είναι μια μεγάλη πρόκληση να επιβεβαιώσει ότι είναι επάξια ο κάτοχος του παγκόσμιου τίτλου. Αν και το έργο του αυτό απέναντι στα μεγαθήρια δεν είναι διόλου εύκολο, καταφέρνει τελικά να κερδίσει το τουρνουά αήττητος με το εντυπωσιακό σκορ των 13ων βαθμών σε 15 παιχνίδια, ενάμιση βαθμό μπροστά από τον επίσης αήττητο Alekhine. Το τουρνουά αυτό έχει μείνει στην ιστορία του σκακιού για δυο βασικούς λόγους. Πρώτον ο σκακιστικός κόσμος είχε την τύχη να παρακολουθήσει ένα εξαιρετικά υψηλού επιπέδου θέαμα που όμοιο του δεν είχε ξαναδεί στο παρελθόν. Δεύτερον, στο τουρνουά αυτό παίχτηκε η κατά πολλούς καλύτερη κίνηση στην παγκόσμια ιστορία του σκακιού. Αυτό συνέβη στην παρτίδα μεταξύ Capablanca και Vidmar την οποία κέρδισε ο πρώτος. Το περίεργο μάλιστα είναι ότι η εν λόγω κίνηση, σε αντίθεση με αυτό που θα περίμενε κανείς, δεν παίχτηκε από τον νικητή Capablanca, αλλά από τον Vidmar!

Για τη συνέχεια είναι χρήσιμο να δούμε λίγο πως γίνονταν οι αγώνες στα επίσημα διεθνή τουρνουά το 1922. Οι αγώνες διεξάγονταν με χρήση διπλών ρολογιών όπως και σήμερα. Ο κάθε παίκτης είχε έναν προκαθορισμένο χρόνο για όλη την παρτίδα με κάποιο bonus για κάθε κίνηση. Καθώς ο συνολικός χρόνος μιας παρτίδας μπορούσε να ξεπεράσει ακόμη και τις 6 ώρες, για να μην επιβαρύνεται η υγεία των παικτών, μόλις ο συνολικός χρόνος υπερέβαινε ένα όριο, η παρτίδα διακοπτόταν και ο παίκτης του οποίου ήταν η σειρά να παίξει, έκρυβε σε φάκελο την κίνησή του και την έδινε στο διαιτητή. Η παρτίδα συνεχιζόταν συνήθως την επόμενη ημέρα από την τελευταία θέση, όπως την άφησαν οι δύο αντίπαλοι τη στιγμή της διακοπής, με πρώτη κίνηση αυτήν που κρυβόταν στο φάκελο. Οι παίκτες με αυτόν τον τρόπο είχαν την ευκαιρία να ξεκουραστούν καθώς και να αναλύσουν με τη βοήθεια ενός επιτελείου προπονητών και αναλυτών την παρτίδα. Η διακοπή των αγώνων στο σκάκι βγήκε από τους κανόνες με την έλευση των υπολογιστών για ευνόητους λόγους. 

Αριστερά: Jose Raul Capablanca. Δεξιά: Milan Vidmar.

Στη συνέχεια ακολουθεί μια σύντομη ανάλυση της παρτίδας μέχρι τη μεγάλη στιγμή της καλύτερης κίνησης όλων των εποχών. 

Jose Raul Capablanca - Milan Vidmar
London, July 1922

D64 - Queen's Gambit Declined: Orthodox Defence, Main Line

1. d4 d5, 2. Nf3 Nf6, 3. c4 e6, 4. Nc3 Be7, 5. Bg5 Nbd7, 6. e3 O-O, 7. Rc1 c6, 8. Qc2 dxc4

Η ιδέα του μαύρου είναι να αδειάσει το κεντρικό τετράγωνο d5 ώστε να εγκαταστήσει εκεί τον Ίππο του. Ωστόσο, με την τελευταία του κίνηση, ο μαύρος βοηθάει την ανάπτυξη του λευκού αξιωματικού ο οποίος βρίσκει στο c4 μια ωραία θέση. Θεωρείται ελαφρώς καλύτερο ο μαύρος να κόψει το c4 αφού ο λευκός μετακινήσει το λευκοτετράγωνο Αξιωματικό του ώστε να τον αναγκάσει να χάσει τέμπο. 

9. Bxc4 Nd5, 10. Bxe7 Qxe7

Με την τοποθέτηση των κεντρικών πιονιών στα μαύρα τετράγωνα d4 και e3, ο λευκός δεν έχει αντίρρηση να αλλάξει τους μαυροτετράγωνους Αξιωματικούς. Στη θέση αυτή ο λευκός μαυροτετράγωνος Αξιωματικός θεωρείται ελαφρώς υποδεέστερος του αντίστοιχου μαύρου. Για το λόγο αυτό τελευταία συνήθως προτιμάται το 9... h6

11. O-O b6?

Βρισκόμαστε μόλις στην 11η κίνηση και ο Vidmar κάνει ένα μεγάλο λάθος. Με τη Βασίλισσα και τον Πύργο διπλωμένους στη στήλη c ο μαύρος θα έπρεπε να αποφύγει το άνοιγμα της στήλης αυτής. Τώρα ο λευκός έχει ένα σαφές πλεονέκτημα. Προτιμότερο ήταν το 11... Nxc3 12. bxc3 και τότε μόνο b6.

12. Nxd5 cxd5, 13. Bd3

Η υπεροχή του λευκού είναι καταφανέστατη. Ο λευκός, με εξαίρεση τον Πύργο στο f1, έχει ολοκληρώσει την ανάπτυξή του κυριαρχώντας στην ανοικτή στήλη c. Αντιθέτως, ο μαύρος είναι αναγκασμένος να αντιμετωπίσει τις άμεσες απειλές του λευκού, όπως το Bxh7+, τη στιγμή που οι Πύργοι και ο Αξιωματικός του βρίσκονται ακόμη στα αρχικά τους τετράγωνα.

13... h6

Είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς το παιχνίδι του Vidmar. Ανώτερο ήταν το 13... Nf6 κρατώντας το h7, τοποθετώντας τον Ίππο στο φυσιολογικό του τετράγωνο και βοηθώντας την ανάπτυξη του Αξιωματικού. Η επόμενη κίνηση του Capablanca σφίγγει ακόμη περισσότερο τα λουριά.

14. Qc7

Στερεί το b7 για το μαύρο Αξιωματικό εμποδίζοντας την ανάπτυξη του μαύρου. 

14... Qb4

Φαινομενικά καλό. Η μαύρη Βασίλισσα φαίνεται να δημιουργεί αντιπαιχνίδι εισβάλλοντας στο στρατόπεδο του λευκού και απειλώντας το πιόνι b2. Η κίνηση όμως του λευκού προσγειώνει «ανώμαλα» τον Vidmar. 

15. a3

Ο Capablanca τα έχει δει όλα. Εάν 15... Qxb2, τότε ακολουθεί 16. Ra1 Qb3, 17. Qc6 Rb8, 18. Bb5 a6, 19. Rfb1 και η Βασίλισσα παγιδεύεται!

15... Qa4, 16. h3 Nf6

Ο Ίππος θα μπορούσε ήδη να βρίσκεται εκεί...

17. Ne5 Bd7?

Κακή κίνηση που χάνει υλικό σε μια ούτως ή άλλως δύσκολη θέση. Η θέση του μαύρου πλέον καταρρέει.

18. Bc2 Qb5, 19. a4 Qxb2, 20. Nxd7 Rc8, 21. Qb7 Nxd7, 22. Bh7+ Kxh7, 23. Rxc8 Rxc8, 24. Qxc8

Η θέση του μαύρου είναι απελπιστική. Ο Vidmar συνέχισε ωστόσο να παίζει ελπίζοντας ίσως σε κάποιο θαύμα... 

24... Nf6, 25. Rc1 Qb4, 26. Qc2+ Kg8, 27. Qc6 Qa3, 28. Qa8+ Kh7, 29. Rc7 Qxa4, 30. Rxf7 Qd1+, 31. Kh2 Qh5, 32. Qxa7 Qg6, 33. Rf8 Qf5, 34. Rf7 Qg6, 35. Rb7 Ne4, 36. Qa2 e5, 37. Qxd5 exd4, 38. Rb8 Nf6, 39. Qxd4 Qf5, 40. Rxb6 Qxf2, 41. Qd3+ Kg8, 42. Rb8+

Και φτάσαμε έτσι στο επίμαχο σημείο. Στη θέση αυτή ο αγώνας διακόπηκε, τα ρολόγια των παικτών σταμάτησαν, ο Vidmar έγραψε μυστικά στο παρτιδόφυλλο την επόμενη κίνησή του, τοποθέτησε το παρτιδόφυλλο σε ένα φάκελο και τον έδωσε στο διαιτητή. Οι παίκτες αποχώρησαν από την αίθουσα και πήγαν να ξεκουραστούν και να ετοιμαστούν για τη συνέχεια που θα ακολουθούσε την επομένη. Και ήταν ακριβώς η επόμενη ημέρα κατά τη διάρκεια της οποίας παίχτηκε η καλύτερη κίνηση. 

Μία μέρα μετά λοιπόν, τα κομμάτια τοποθετήθηκαν στη σωστή τους θέση, τα ρολόγια ρυθμίστηκαν στο χρόνο που απέμενε τη στιγμή της διακοπής και όλα ήταν έτοιμα για να συνεχιστεί ο αγώνας. Ή σχεδόν όλα. Οι διαιτητές ξεκίνησαν τα ρολόγια, ο Vidmar ήταν καθισμένος στη θέση του, απέναντι του όμως η καρέκλα ήταν άδεια. Για κάποιο λόγο ο Capablanca είχε καθυστερήσει να εμφανιστεί στο χώρο. Ο χρόνος του όμως κυλούσε αντίστροφα ερήμην του. Η θέση του λευκού ήταν αντικειμενικά κερδισμένη, ωστόσο ο Capablanca δεν ήταν εκεί για να κουνήσει τους πεσσούς του και να το αποδείξει επάνω στη σκακιέρα. Ο Vidmar σηκώθηκε μια δυο φορές από την καρέκλα του, έκανε μερικούς γύρους στην αίθουσα, έριξε μερικές ματιές στις άλλες παρτίδες που εξελίσσονταν παράλληλα και ήταν φανερά ανήσυχος για τον αντίπαλό του. «Είναι αδύνατο να κερδίσω με αυτόν τον τρόπο!», συλλογίστηκε. Και το συλλογίστηκε τόσο δυνατά που δεν θα ήταν υπερβολή να πει κανείς ότι ακούστηκε ο αντίλαλος της σκέψης του στην αίθουσα. Κάποια στιγμή, ενώ είχε απομείνει ελάχιστος χρόνος στο ρολόι του Capablanca, λιγότερο ίσως από ένα λεπτό, ο Vidmar έτρεξε στο τραπέζι του, ακούμπησε το Βασιλιά του αποφασισμένος να παίξει τη μεγαλοπρεπέστερη κίνηση της ζωής του και ξάπλωσε το Βασιλιά επάνω στη σκακιέρα μπροστά στα μάτια του διαιτητή εγκαταλείποντας! 

Μετά από λίγα λεπτά κατέφθασε αργοπορημένα στην αίθουσα ο Capablanca. Πήγε επάνω από τη σκακιέρα του να δει, γύρισε το βλέμμα του στον Vidmar και μειδίασε...